Strona główna  - I. Z historii ochrony przyrody w Gorcach
I. Z historii ochrony przyrody w Gorcach
        Za pierwszy akt prawny, związany z ochroną przyrody w Gorcach, można uznać tzw. Patent austriackich władz zaborczych z 1782 r.: O ważności i użytku lasów. Miał on zapobiec postępującej dewastacji lasów Galicji przez właścicieli, nakazując korzystanie z nich w racjonalny sposób. Również dominium zakopiańskie, w 1827 r. wydało okólnik, który wprowadzał obostrzenia związane z ochroną drzewostanów, zakazując gromadom z Waksmundu i Ostrowska pasienia w lesie kóz oraz trzymania ich na polanach i w szałasach podczas zimy, pod karą odstrzału. Znakomity gorczański etnograf Sebastian Flizak, w jednym ze swoich opracowań wspomina także, iż w latach międzywojennych Ministerstwo Rolnictwa w ogóle zakazało zakładania szałasów (w sensie: sezonowych gospodarstw owczarskich na polanach) w Gorcach z uwagi na ogrom szkód, powodowanych w lasach przez owce. Wspomniane akty prawne, na obszarach, gdzie były respektowane, w znacznym stopniu umożliwiły późniejsze wprowadzanie różnych form ochrony, zgodnych już z obecnymi standardami.

        Współczesna ochrona przyrody w Gorcach rozpoczęła się od utworzenia w 1927 r. prywatnego rezerwatu, w dobrach hr. Ludwika Wodzickiego. Jednym z jego inicjatorów był wieloletni zarządca tych dóbr, Adam Starzeński, członek Państwowej Rady Ochrony Przyrody oraz znakomity leśnik Tadeusz Świerz-Zaleski. Rezerwat ten, nazwany imieniem Władysława Orkana, objął powierzchnię 120 ha i był drugim w polskich Karpatach prywatnym rezerwatem leśnym. W latach trzydziestych został powiększony do 200 ha. W 1964 r. reaktywowano go pod nazwą „Turbacz” –  im. W. Orkana i powiększono do 319 ha. W 1935 r., na południowych stokach Lubania powstał 10. hektarowy rezerwat „Modrzewie”, który podobnie jak poprzedni został reaktywowany po wojnie, w 1948 r. Kolejny rezerwat, „Gorczański Rezerwat Żubra”, został założony w Dolinie Łopusznej w 1950 r., w związku z pracami nad restytucją tego gatunku. Niestety został zlikwidowany w trzy lata później po epidemii pryszczycy, w wyniku której padły wszystkie hodowane żubry. W miejscu tym, w 1970 r. powołany został rezerwat „Dolina Łopusznej” o pow. 112 ha, powiększony w 1979 r. do 185 ha. W tym samym roku utworzono kolejny, leśny rezerwat przyrody „Gorce” o powierzchni 1 917 ha, łącząc w jeden zwarty kompleks o całkowitej pow. 2 422 ha, rezerwaty: „Dolina Łopusznej” i „Turbacz”.

        W 1981 r. na obszarze, który prof. Stefan Jarosz proponował objąć ochroną  już w 1954 r., rozpoczął swoje istnienie Gorczański Park Narodowy. Z trzech rozpatrywanych koncepcji parku, o powierzchniach: 13 000 ha (S. Smólskiego), 9 200 ha (J. Honowskiego) i 6 700 ha (S. Michalika), wybrany został wariant ostatni i do tego okrojony do 5 908 ha. Poza jego granicami znalazł się niestety najwyższy szczyt Gorców – Turbacz. Od tego czasu GPN był kilkakrotnie powiększany a jego obecna powierzchnia wynosi 7 030 ha, obejmujących obszary ochrony ścisłej, czynnej i krajobrazowej.

             Marek Kurzeja
Positive-Power
KSIĘGA GOŚCI | DODAJ DO ULUBIONYCH | POLEĆ ZNAJOMEMU | MAPA STRONY
BIP
Wersja polska
Wersja niemiecka
Wersja angielska