Znaczenie huraganów i gradacji Ips typographus w kreowaniu różnorodności gatunkowej porostów w lasach polskich Karpat Zachodnich. 2008–2011.
Grant MNiSW nr N304 306835 (2008–2011).
Przedmiotem badań są porosty osiedlające się na martwych, stojących oraz powalonych pniach i karpach drzew powstałych w następstwie działalności huraganów i gradacji kambiofagów (głównie Ips typographus) w zbiorowiskach leśnych Plagiothecio-Piceetum i Dentario glandulosae-Fagetum, w których procesy przyrodnicze niezakłócone bezpośrednią działalnością człowieka zachodzą spontanicznie od wielu lat. Obiektem badań są wybrane obszary ochrony ścisłej zlokalizowane w górskich parkach narodowych: Gorczańskim, Babiogórskim i Tatrzańskim.
Celem projektu jest określenie wpływu zachodzących spontanicznie w górskich lasach zjawisk o charakterze klęskowym na kształtowanie różnorodności gatunkowej porostów poprzez weryfikację hipotezy, że skutki niszczącej działalności wiatrów i gradacji owadów kambiofagicznych generalnie destrukcyjne dla ekosystemów leśnych są jednocześnie pozytywnym czynnikiem dla kształtowania się różnorodności gatunkowej niektórych grup ekologicznych porostów (szczególnie epiksyli i epigeitów).
Zadania prowadzące do tego celu obejmują:
· wykazanie zależności pomiędzy przestrzenną skalą rozpadu drzewostanów dotkniętych huraganem oraz gradacją kornika drukarza a zróżnicowaniem gatunkowym porostów,
· wykazanie zależności pomiędzy wiekiem powierzchni pohuraganowej i pogradacyjnej (gniazda, luki kornikowej) a sukcesją gatunkową porostów epiksylicznych,
· wykazanie wpływu typu asocjacji leśnej (Dentario-glandulosae-Fagetum kontra Plagiothecio-Piceetum), dotkniętej zjawiskami huraganu oraz żerowania kornika drukarza na różnicowanie się bioty porostów,
· wykazanie zasadności długoterminowej ochrony ścisłej obszarów leśnych w kontekście znacznego wzbogacenia ekosystemu o siedliska niezbędne dla rozwoju i różnicowania bioty porostów.
Celem badań jest także ewentualne wytypowanie wśród porostów rozwijających się w tego typu naturalnych środowiskach ("poklęskowych") wskaźników lasów o charakterze pierwotnym, jako składowej dla nieistniejącego jeszcze, acz niezbędnego dla celów ochronnych skompilowanego wykazu górskich porostów wskaźnikowych.
W każdym z obiektów badań (Gorce, Babia Góra, Tatry) porosty są identyfikowane na:
· pojedynczo rozmieszczonym posuszu kornikowym,
· posuszu występującym w grupach reprezentujących typ gniazd kornikowych,
· rozległych powierzchniach pogradacyjnych reprezentujących typ gradacji wielkopowierzchniowych,
· pojedynczych wywałach pohuraganowych,
· wywałach występujacych w grupach reprezentujących typ luk pohuraganowych,
· wielkopowierzchniowych wywaliskach.
Wyboru drzew posuszowych i wywałów dokonano w obrębie drzewostanów co najmniej 100 letnich, uznawanych za naturalne (wg. map i dokumentów leśnych), w których zjawiska huraganów i owadzich żerów zaistniały co najmniej 5 lat temu (preferowane były starsze, ok. 10 letnie, ze względu na minimalny okres potrzebny do zasiedlenia przez porosty).
Rozkład powierzchni i pojedynczych martwych drzew podlegających ocenie przedstawiany jest na podkładzie map numerycznych.
Materiały dowodowe składane są w zielniku Gorczańskiego Parku Narodowego (akronim GPN). Laboratoryjna identyfikacja taksonów przeprowadzana jest z wykorzystaniem standardowych metod mikroskopowych oraz w razie konieczności (w przypadku gatunków sterylnych) metodą chromatografii cienkowarstwowej TLC.
W ramach przedsięwzięcia przewidziano weryfikację poprawności oznaczeń krytycznych taksonów m.in. w Instytutcie Botaniki Czeskiej Akademii Nauk w Pruhonicach oraz udział w międzynarodowych terenowych sympozjach lichenologicznych w Estonii i Czechach.
Kierownik i wykonawca – dr hab. inż. Paweł Czarnota.